საახალწლო განწყობა....

2012 წელი-პროექტგაკვეთილი თემაზე:როგორ ხვდებიან შობა-ახალ წელს ევროპასა და საქართველოში

.....

....

სასწავლო პროექტის პრეზენტაცია

მე-8 კლასში ჩატარდა პრეზენტაცია პროექტისა: ,,ჩემი საყვარელი მწერალი ან პოეტი”.
მოსწავლეები კედლის გაზეთებითა  და სლაიდ-შოუს დახმარებით წარდგნენ  თანატოლების წინაშე.მათ გაიხსენეს თითოეული მწერლისა თუ პოეტის ბიოგრაფია,შემოქმედება და წაიკითხეს ლექსები.
წარმოდგენილ პრეზენტაციაში გაჟღერდა შემდეგ შემოქმედთა სახელები:

• ნიკო გომელაური
• ილია ჭავჭავაძე
• ირაკლი აბაშიძე
• მირზა გელოვანი
• ლადო ასათიანი
• დანიელ დეფო
• ჯორჯ ბაირონი
• ტიციან ტაბიძე
• გალაკტიონ ტაბიძე
• ჟიულ ვერნი

ესწრებოდნენ პედაგოგები:სიდონია ჟიჟილაშვილი,ასმათ ჭარელიძე,პროექტის ავტორი-მასწავლებებლი ლია ჩხაიძე,სასწავლო ნაწილის გამგე ნელი ჭელიძე,რომელმაც შეუფასა მოსწავლეებს პრეზენტაცია და წარმატებები უსურვა.
მე-10 კლასის მოსწავლეებმა სოფო მენაბდიშვილმა და თამარ ზანგალაძემ განიხილეს თითოეული პრეზენტაცია,შენიშვნებიც უთხრეს ავტორებს....საინტერესო აღმოჩნდა მოსწავლეთა შეფასება,როგორც ექსპერტთა დასკვნა.

•  

კონფერენცია მეცნიერებათა ეროვნულ აკადემიაში

2011 წლის 9 დეკემბერს,15 საათზე  საქართველოს მეცნიერებათა  ეროვნული აკადემია მასპინძლობდა ქართული ენისა და ლიტერატურის პედაგოგებს. ახლადშექმნილმა ქართული ენის კომისიამ მუშაობა დაიწყო და პირველი კონფერენცია გაიმართა თემაზე:ქარტული ენის სწავლების პრობლემები  თანამედროვე სკოლაში.

შეხვედრა შესავალი სიტყვით გახსნა საქართველოს მეცნიერებათა ეროვნული აკადემიის პრეზიდენტმა,აკადემიკოსმა თამაზ გამყრელიძემ.


მოხსენებები წარმოადგინეს:

• ქართული ენის კომისიის თავმჯდომარემ,აკადემიის წევრ-კორესპონდენტმა,ქალბატონმა მზექალა შანიძემ.
• აკადემიის წევრ-კორესპონდენტები:გუჩა კვარაცხელია,ავთანდილ არაბული
• პროფესორები: ეთერ სოსელია.,გიორგი გოგოლაშვილი.
• ენათმეცნიერების ინსტიტუტის მეტყველების კულტურის განყოფილების გამგე,პროფესორი თამარ ვაშაკიძე.

      გამომსვლელები საუბრობდნენ ქართული ენის დანიშნულებაზე,გამოხატავდნენ გულისტკივილს ქართული ენის ,,წახდენის” გამო.აღნიშნავდნენ,რომ ლომის წილი ქართული ენის სიწმინდის დაცვაში პედაგოგებს მიუძღვით და სწორედ მათი ვალია,დაიცვან მამული,რამეთუ ენის დაცვა მამულიშვილური ვალია და პედაგოგების ძალისხმევაზეა დამოკიდებული ერის მომავალი.ითქვა ბევრი მოსაფერებელი სიტყვა მასწავლებლის მიმართ,იგრძნობოდა საერთო  ტკივილის დანახვა და გზების ძიება ამ პრობლემის გადასაჭრელად.

გამომსვლელთა შორის პედაგოგებიც იყვნენ.ზოგიერთმა მათგანმა აღნიშნა,რომ ენისა და ლიტერატურის ინტეგრირებამ სწავლების დროს დიდად დააზარალა ენის სწავლება და ჩვენი ბავშვები ვერ ფლობენ მართლწერისა და მართლმეტყველების ფორმებს.
დაისახა მომავლის გეგმები.შეხვედრები კვლავაც გაგრძელდება.ქართული ენის კომისია მზადაა დაეხმაროს პედაგოგებს მათთვის საინტერესო საკითხების განხილვაში.
პირადად მე,ვმონაწილეობდი,როგორც მსმენელი,დავსვი შეკითხვა გრამატიკის სწავლებასთან დაკავშირებით,კონფერენცია 5 საათი გაგრძელდა,ეს იყო მეტად შთამბეჭდავი შეხვედრა.

სასწავლო პროექტი

პროექტი                 ჩემი საყვარელი მწერალი ან პოეტი


მოკლე აღწერა    საყვარელი მწერლის ან პოეტის გაცნობა აუდიტორიისათვის


ვრცელი აღწერა    მოსწავლეები მოიპოვებენ ინფორმაციას საყვარელ                                                          წერალზე ან პოეტზე,შეისწავლიან მის                                            
                                     ბიოგრაფიას,გაეცნობიან მის შემოქმედებას,გააკეთებენ
                                     პრეზენტაციას მისთვის სასურველი ფორმით,გააცნობენ
                                     საზოგადოებას.

მონაწილეთა ასაკი 12-13 წელი

ვადები,ხანგრძლივობა 2-3 კვირა



შესაძლო აქტივობები

• ინფორმაციის მოძიება,დახარისხება;

• საპრეზენტაციო ტექსტის მომზადება;

• კედლის გაზეთის გაკეთება;

• სლაიდ-შოუზე მუშაობა;

• პრეზენტაციის ორგანიზება.



მოსალოდნელი შედეგები

• შექმნილი კედლის გაზეთებით გამოფენის მოწყობა საკლასო ოთახში;

• ინფორმაციის გაზიარება დაინტერესებული თანატოლებისა და უფროსებისათვის;

• სლაიდ-შოუს გაკეთებაში დახელოვნება;

• ინტერესის აღძვრა;

• მეტყველების ფორმების დახვეწა;

• მოზარდის მკითხველად ჩამოყალიბებისადმი ხელშეწყობა.


სარგებელი სხვებისათვის

მსმენელები კიდევ ერთხელ ეზიარებიან ნაცნობი თუ უცნობი შემოქმედის შემოქმედებას, ჩაებმებიან დიალოგში და შეაფასებენ მოსწავლეთა ნამუშევარს.მოსწავლეებისათვის ეს იქნება სტიმული, უფრო მეტ პროექტსი მიიღონ მონაწილეობა მომავალში, და , რაც მთავარია, ბევრი დაინტერესდება, გაეცნობა წარმოდგენილი მწერლის ან პოეტის შემოქმედებას, გაიზრდება წიგნის კითხვისადმი ინტერესი.

სამუშაო ენა

ქართული

საგნობრივ ჯგუფებთან კავშირი

ქართველი და საზღვარგარეთელი მწერლებისა თუ პოეტების შემოქმედება.


ფასილიტატორი ქ.თბილისის № 32 საჯარო სკოლის ქართული ენისა და ლიტერატურის პედაგოგი: ლია ჩხაიძე

ვაი,ჩვენო ქართლის ბედო!

გაკვეთილის თემა
,,ვაი,ჩვენო ქართლის ბედო!”
(ნიკოლოზ ბარათაშვილი-,,ბედი ქართლისა”)

სწავლების საფეხური/ დისციპლინა ან ინტეგრირებული საგნების რაოდენობა

ქ.თბილისის №32 საჯარო სკოლა.
საფეხური:საშუალო.მე-11 კლასი.

ინტეგრირებული საგნები:

ქართული:ლია ჩხაიძე
ისტორია:ეკატერინე ხონელიძე
მოსწავლეთა რაოდენობა 23

გაკვეთილის მიზნები საგნების მიხედვით

ისტორია:
მოსწავლეები ისაუბრებენ საქართველოს რუსეთთან შეერთების მიზეზებსა და შედეგებზე;
განიხილავენ ნაწარმოებში ასახულ ეპოქას;
გადმოსცემენ კრწანისის ომის სურათებს;
დახატავენ ერეკლე მეფის სულიერ პორტრეტს;
ისაუბრებენ ანაქრონიზმზე;

ქართული:
მოსწავლეები ჩამოაყალიბებენ ერეკლე მეფის,სოლომონ მსაჯულისა და სოფიოს პოზიციებს;
მსჯელობისას მოიშველიებენ არგუმენტებსს;
კამათის დროს დაიცავენ დისკუსიის წესებს;
გამოიყენებენ შესაბამის ენობრივ კონსტრუქციებს;

ე.ს.გ განსაზღვრული მისაღწევი შედეგი/ინდიკატორები ისტორია:
ისტ.XI.3. მოსწავლეს შეუძლია სახელმწიფოს რაობისა და მნიშვნელობის ანალიზი.
ისტ. XI .4. მოსწავლეს შეუძლია მმართველობითი სტრუქტურების ჩამოყალიბებისა და დროში ცვალებადობის ანალიზი.
ისტ. XI.5. მოსწავლეს შეუძლია საქართვე¬ლოსა და მსოფლიოში საშინაო და საგარეო პოლიტიკის საკვანძო საკითხების კვლევა.

ქართული:
ქართ. XI. 1. მოსწავლეს შეუძლია საჯარო მოხსენების წარმოდგენა (ზეპირი გამოსვლა) კონკრეტული აუდიტორიის წინაშე კონკრეტული მიზნით.
ქართ. XI. 2. მოსწავლეს შეუძლია საჯარო გამოსვლების მოსმენა და კრიტიკულად შეფასება.
ქართ. XI. 3. მოსწავლეს შეუძლია ამოიცნოს და გამოიყენოს საჯარო გამოსვლის ეფექტიანობის გასაძლიერებელი საშუალებები.
ქართ. XI. 4. მოსწავლეს შეუძლია ზეპირი კომუნიკაციის სტრატეგიების გამოყენება საჯარო გამოსვლის მომზადების დროს.
ქართ. XI. 14. მოსწავლეს შეუძლია წერის სტრატეგიების გამოყენება ნაწერის ორგანიზებისათვის.


თანმიმდევრობა
1. მინი-ლექცია - 5 წთ;

2. სლაიდ-შოუს ჩვენება - 5 წთ;

3. ისტორიკოსთა ჯგუფის პრეზენტაცია- 10 წთ;

4. ლიტერატორთა ჯგუფის პრეზენტაცია-10წთ.

5. დისკუსია - 10 წთ.

6. 5-წუთიანი წერა -5 წთ.
შეფასება
განმავითარებელი,განმსაზღვრელი.
შეფასების რუბრიკა:
• პრეზენტაციის შეფასება;
• დისკუსიის შეფასება;
• ნაწერის შეფასება.
(რუბრიკების ფურცლები დაურიგდებათ მოსწავლეებს ჯგუფებში,გამოკრულია საკლასო ოთახში)


საკლასო მენეჯმენტი/
საგანმანათლებლო რესურსები


1. მასწავლებელი შეახსენებს მოსწავლეებს ,რომ ინტეგრირებული გაკვეთილი ტარდება ნ.ბარათაშვილის პოემის მიხედვით ,,ბედი ქართლისა”.თითოეული ნაწარმოების შესწავლის დროს უდაოდ დიდი მნიშვნელობა ენიჭება ეპოქის მიმოხილვას,შემდეგ ლიტერატურულ ნაწარმოებზე დაკვირვებას და რეალურისა და მწერლის გამონაგონის შედარება-შეპირისპირებას. ნ.ბარათაშვილის პოემა კი მდიდარ მასალას იძლევა ამ საკითხებზე სასაუბროდ.
2. პედაგოგი მოსწავლეებს უჩვენებს თავის მიერ მომზადებულ სლაიდ-შოუს თემაზე: ,,რანი ვყოფილვართ...” რათა გააცოცხლოს წარსულის სურათები,აღძრას მათში სიამაყისა და თავმომწონების გრძნობა.
3. ისტორიკოსთა ჯგუფის პრეზენტაცია:
• საქართველოს რუსეთთან შეერთება;
• ნაწარმოებში ასახული ეპოქა;
• კრწანისის ომი;
• ერეკლე მეფე
• ანაქრონიზმი
4. ლიტერატორთა ჯგუფის პრეზენტაცია:
• ერეკლე მეფის პოზიცია;
• სოლომონ მსაჯულის პოზიცია;
• სოფიოს პოზიცია;
• ავტორის პოზიცია.


5.დისკუსია თემაზე:
მართებული იყო თუ არა მეფე ერეკლეს გადაწყვეტილება?

6.5-წუთიანი წერა თემაზე: როცა ქვეყანა თავისუფლებას კარგავს....

რესურსები:
1.სახელმძღვანელო:ქართული ლიტერატურა-მუზაშვილი,ჩუბინაშვილი.
2.საქართველოს ისტორია - საკითხავი წიგნი.
3.რ.დევდარიანი-ნიკ.ბარათაშვილის შემოქმედება.
4.თენგიზ წოწონავა-ლიტერატურული ნაწარმოებები სკოლაში.
5.ინტერნეტ-საიტები:google ge, lib ge,wikipedia,poverpoint,offise word.
6.კომპიუტერი,პროექტორი.
7.ფორმატები,ფლომასტერები,რუკა.

გაკვეთილის გეგმა

გაკვეთილის თემა: გიორგი მერჩულე: ,,გრიგოლ ხანძთელის ცხოვრება”.
(შემაჯამებელი გაკვეთილი)

სწავლების საფეხური და კლასი: საშუალო. მე-10 კლასი

ინტეგრირებული საგნები,საგნის პედაგოგის სახელი და გვარი
1.ქართული -ლია ჩხაიძე
2.ისტორია-ეკატერინე ხონელიძე
3.გეოგრაფია-ნანა ჯოჯიშვილი
4.რელიგია-ხათუნა ბაღაშვილი
5.მუსიკა-ნანა ბოგვერაძე
6.ხელოვნება-მარიკა ჩარბაძე
7.ისტ - სიდონია ჟიჟილაშვილი

მოსწავლეთა რაოდენობა და განსაკ.მიდგომებისა და საჭიროების მოსწავლეთა პროფილი
28 მოსწავლე.
უნარშეზღუდული მოსწავლე კლასში არ არის.


გაკვეთილის სასწავლო მიზნები(საგნების მიხედვით):
ქართული:
მოსწავლეები ამოკრებენ ტექსტებიდან სხვადასხვა სახის ინფორმაციებს, დაახარისხებენ მათ მიზნობრივად, იმსჯელებენ ქვეტექსტურ კონტექსტზე, გააკეთებენ პრეზენტაციას თემაზე: ,,სანთელი ესე დაუვსებელი...”.განუვითარდებათ კვლევა-ძიების, ანალიზის, სინთეზის უნარები და სოციალური უნარ-ჩვევები;

ისტორია:
მოსწავლეები გაანალიზებენ VIII-IX საუკუნეების საქართველოს სოციალურ-პოლიტიკურ მდგომარეობას;ისაუბრებენ აშოტ კურაპალატის მოღვაწეობაზე; გააკეთებენ პრეზენტაციას თემაზე:ქართლი-აფხაზეთი-ტაო-კლარჯეთი ნაწარმოებში.

გეოგრაფია: მოსწავლეები შეისწავლიან ტაო-კლარჯეთის გეოგრაფიულ მდებარეობას,კლიმატს და დაუკავშირებენ ნაწარმოებს (გრ.ხანძთელის მიერ ხანძთის ბუნების დახასიათება).გააკეთებენ სლაიდ-შოუს.

რელიგია:დააკვირდებიან ბიბლიურ სახე-სიმბოლოებს , განმარტავენ მას.ახსნიან , რა როლს ასრულებს ალუზია ნაწარმოებში.მოიკვლევენ საგალობლებს,ტროპარს წმ.გრიგოლისადმი მიძღვნილს და გააკეთებენ პრეზენტაციას.


მუსიკა:მოსწავლეები ახსნიან ჰიმნოგრაფიის არსს და საგალობლების შექმნის აუცილებლობაზე ისაუბრებენ(,,საწელიწდოი იადგარი”).მოიპოვებენ მუსიკალურ ნაწარმოებებს ტაო-კლარჯეთისადმი მიძღვნილს და გამოიყენებენ პრეზენტაციაში.

ხელოვნება: მოაწავლეები ახსნიან მომუმენტური მხატვრობის არსს,ისაუბრებენ ხატწერაზე,ფრესკებსა და ტაძართა მოხატულობაზე.

ისტ: მოსწავლეები ინტერნეტის საძიებო სისტემების გამოყენებით მოიკვლევენ საჭირო ინფორმაციას,დაახარისხებენ და აუდიტორიას წარუდგენენ სლაიდ-შოუს ან ბლოგ-გვერდის საშუალებით; გააკეთებენ პრეზენტაციას თემაზე: ,,ტაო-კლარჯეთი დღეს...” ,,ნანახი და განცდილი ტკივილი....” და ა.შ.



ეროვნული სასწავლო გეგმით განსაზღვრული მისაღწევი შედეგი/ინდიკატორები:

ქართული
ქართ. X. 1. მოსწავლეს შეუძლია მონაწილეობის მიღება საკლასო და სასკოლო დისკუსიებში.
ქართ. X. 2. კამათის დროს მოსწავლეს შეუძლია მიმართოს შესაბამის ტაქტიკას და დაიცვას სამეტყველო ქცევის ეთიკური ნორმები.
ქართ. X. 3. აუდიტორიის წინაშე მოხსენებით გამო-სვლისას მოსწავლეს შეუძლია ზეპირი კომუნიკაციის ეფექტიანობის გასაძლიერებელი ხერხების გამოყენება.
ქართ. X. 4. მოსწავლეს შეუძლია თანაკლასელთა ზეპირი მოხსენებების გაანალიზება და შეფასება.
ქართ. X. 5. მოსწავლეს შე-უძლია ზეპირი კომუნიკა-ციის სტრატეგიების ამოცნობა და შესაბამისად გამოყენება.

ისტორია:
ისტ.X. 1. მოსწავლეს შეუძლია ანალიტიკური მსჯელობა ისტორიის ქრონოლოგიისა და პერიოდიზაციის საკითხებზე.
ისტ.X.4. მოსწავლეს შეუძლია გაანალიზოს და შეაფასოს ისტორიული მოვლენის განსხვავებული ინტერპრეტაციები.
ისტ.X.7. მოსწავლეს შეუძლია ისტორიული კვლევის დაგეგმვა და ჩატარება.

გეოგრაფია:
გეო.X.2. მოსწავლეს შეუძლია გააანალიზოს ქვეყნების ადგილი მსოფლიოში რიგი სოციალური და ეკონომიკური პარამეტრების მიხედვით.

გეო.X.3. მოსწავლეს შეუძლია ქვეყნების კლასიფიკაციის საფუძველზე გააანალიზოს მათი განვითარების პერსპექტივები.

გეო.X.4. მოსწავლეს შეუძლია შეადაროს ერთმანეთს ქვეყნები სხვადასხვა მახასიათებლების მიხედვით და იმსჯელოს მსგავსება-განსხვავების მიზეზებზე.

რელიგია:
დააკვირდებიან ბიბლიურ სახე-სიმბოლოებს , განმარტავენ მას.ახსნიან , რა როლს ასრულებს ალუზია ნაწარმოებში.მოიკვლევენ საგალობლებს,ტროპარს წმ.გრიგოლისადმი მიძღვნილს და გააკეთებენ პრეზენტაციას.

მუსიკა:
მუს.X.5. მოსწავლეს შეუძლია მოსმენილი მუსიკალური ნაწარმოების გაანალიზება.
შედეგი თვალსაჩინოა, თუ მოსწავლე:
• საუბრობს მუსიკალური ნაწარმოების მოსმენით გამოწვეულ შთაბეჭდილებაზე;
• ახასიათებს მუსიკალურ ნაწარმოებს ფორმის, ჟანრის, სტილის და მუსიკალურ-გამომსახველობითი საშუალებების მიხედვით;
• საუბრის დროს იყენებს სახელოვნებო/ მუსიკალურ ტერმინოლოგიას;


ხელოვნება:
ს.გ.X.5. მოსწავლეს შეუძლია ამოიცნოს და შეადაროს ერთმანეთს სხვადასხვა ეპოქისა და სტილის ნამუშევრები.

შედეგი თვალსაჩინოა, თუ მოსწავლე:
• ადარებს ერთმანეთს სხვადასხვა ისტორიული პერიოდის ხელოვ¬ნე¬ბას რამდენიმე მახასიათებლის მიხედვით (სტილი, თემა, ჟანრი);
• ახასიათებს XX საუკუნის ხელოვნების რამდენიმე მიმდინარეობის ცნობილ ნიმუშს;
• ამოიცნობს ქართული ხუროთმოძღვრების ცნობილ ნიმუშებს და ადარებს იმავე პერიოდის სხვა ქვეყნის არქიტექტურულ ძეგლებს;

ინფორმაციულ-საკომუნიკაციო ტექნოლოგია:

• მოსწავლეს შეუძლია სხვადასხვა სახის ციფრული
საშუალების შერჩევა და გამოყენება ციფრული მასალის შექმნისას.

• მოსწავლეს შეუძლია ისტ-ის ეფექტიანად გამოყენება ინფორმაციის მიღების, შენახვისა და ორგანიზების დროს.



საკლასო მენეჯმენტი/

თანმიმდევრობა ,აქტივობა :

1.მასწავლებლის შესავალი სიტყვა - გაკვეთილის მიზნის განსაზღვრა - 3 წთ.
2.პრეზენტაციები(დრო-5-10 წთ.)

I ჯგუფი - ისტორია
,,წარსული მკვიდრი საფუძველია აწმყოსი ისევე , როგორც აწმყო მომავლისა”.
ეპოქის მიმოხილვა;
სოციალურ-პოლიტიკური ვითარება და საქართველოს ერთიანობის იდეა;
აშოტ კურაპალატის ღვაწლის წარმოჩენა;
,,აფხაზეთი, ქართლი და ტაო-კლარჯეთი ნაწარმოებში” - პრეზენტაცია ისტ-ის გამოყენებით.

II ჯგუფი - ლიტერატურა
,,როცა ერს უჭირს,უკან მოსახედი წარსულია”.
გრიგოლ ხანძთელის ვინაობა,წარმომავლობა;
გრიგოლ ხანძთელის ფიზიკური და სულიერი პორტრეტი;
ასკეტური ცხოვრებისაკენ ლტოლვა;
გრიგოლი-სამონასტრო მშენებლობის ორგანიზატორი;
სლაიდ-შოუ თემაზე: ,,სანთელი ესე დაუვსებელი...”

III ჯგუფი - გეოგრაფია
,,ბუნებით ერთგუამ არს...”
ტაო-კლარჯეთის გეოგრაფიულ მდებარეობა, კლიმატი ; გრ.ხანძთელის მიერ ხანძთის ბუნების დახასიათება(შედარება).
სლაიდ-შოუ.

IV ჯგუფი - რელიგია
,,სადაც რწმენა არ არის, იქ არც კეთილი საქმეებია...”
წმ.გრიგოლის ტროპარი.
ბიბლიური სახე-სიმბოლოები და ალუზია ნაწარმოებში.
ეკლესიისა და ქვეყნის ერთიანობის ედეა.

V - ჯგუფი - ხელოვნება
,,ხელოვნება თავად უკვდავებაა...”
კულტურისა და ხელოვნების კერები.
მომუმენტური მხატვრობის არსის ახსნა.
ხატწერა,ფრესკები , ტაძართა მოხატულობა.

VI ჯუფი - მუსიკა
,,სულის სიმშვიდის ნავთსაყუდელი,ქნართა საუფლო...”
ჰიმნოგრაფია.გრ.ხანძთელის საგალობლები.
ჯანსუღ კახიძის სიმრერა:,,ჰერიო,ბიჭებო...”

VII ჯგუფი - ისტ
,,თანამედროვე ტექნოლოგიების ფლობა მომავალ თაობას მსოფლიოსთან ინტეგრაციაში ეხმარება...”
ინფორმაციის მოძიება,დახარისხება,პრეზენტაციის გაკეთება და წარდგენა.

შეფასება: განმავითარებელი შეფასება;
განმსაზღვრელი შეფასება წინასწარ შემუშავებული რუბრიკით.
საგანმანათლებლო რესურსები: ლ. დათაშვილი -,, საღვთისმეტყველო საკითხები ქართულ ჰაგიოგრაფიაში".
10 კლასის ქართული ლიტერატურის სახელმძღვანელო, "გრიგოლ ხანძთელის ცხოვრება"-სრული ტექსტი,კომპიუტერით მოძიებული მასალები ტაო-კლარჯეთსა და გრიგოლ ხანძთელზე. www.Google.ge. პროექტორი

გრიგოლ ხანძთელის საგალობლები

გია მამალაძე]
პრესა.გე-ს მკითხველს ვულოცავთ გოორგობის დღესასწაულს. დღეს უპრიანი იქნებოდა ჩვენი მკითველისთვის შეგვეხსენებინა ერთ-ერთი უბრწყინვალესი ნაწარმოები ძველი ქართული ლიტერატურიდან, რომელიც წმინდა გიორგისადმია მიძღვნილი.
ძველად ყოველი დღესასწაულისთვის არსებობდა "საწელიწდო იადგარი", რომელიც გახლდათ კრებული ჰიმნებისა და საგალობლებისა. საქართველოს ერთ-ერთმა უდიდესმა მოღვაწემ, გრიგოლ ხანძთელმა შეადგინა პირველი ვრცელი "საწელიწდო იადგარი". "აწ არს ხანძთას ხელითა მისითა დაწერილი სულისა მიერ წმიდისა საწელიწდო იადგარი, რომლისა სიტყუანი ფრიად კეთილ არიან” - წერს გრიგოლ ხანძთელის ცხოვრების აღმწერი გიორგი მერჩულე (ხანძთის შესანიშნავი ტაძარი წმინდა გიორგის სახელობაზე ააშენა დიდმა გრიგოლ ხანძთელმა. ახლა შველას ითხოვს ჩვენი დიდების გუმბათჩამოქცეული ძეგლი). მანამდე არსებობდა მოკლე იადგარი.

"საწელიწდო იადგარში" წმინდა გიორგისადმი არა ერთი გალობაა მიძღვნილი, მათ შორის რამდენიმე ქართველი ავტორისაა, ზოგი კი ნათარგმნი. გალობათა შორის არის თვითონ გრიგოლ ხანძთელის მიერ დაწერილიც. პავლე ინგოროყვას თქმით: "გრიგოლ ხანძთელის ეს პოემა ნამდვილ პოეტურ შედევრს წარმოადგენს. ცოტაა ძველ-ქართულ ჰიმნოგრაფიულ პოეზიაში, და არა მარტო ქართულში, არამედ საერთოდ საშუალო საუკუნეთა ბიზანტიურსა და აგრეთვე დასავლურს ჰიმნოგრაფიულ პოეზიაში ისეთი ძეგლები, რომლის დაყენება შეიძლებოდეს გრიგოლ ხანძთელის ამ პოემის გვერდით."

მართლაც, ყველა დარწმუნდება, რომ გრიგოლ ხანძთელის "გალობანი გიორგისნი" არის უბრწყინვალესი ნიმუში ქართული პოეზიისა. ჭეშმარიტი სიტყვის ოსტატობა, შესანიშნავი პოეტური შედარებები, ბრწყინვალე დიალოგები...

ჩვენს მკითხველს ხშირად შევახსენებთ ჩვენი პოეზიის მივიწყებულ მარგალიტებს, რომელთა შესახებაც არა მხოლოდ ფილოლოგებმა, არამედ მთელმა ქართულმა საზოგადოებამ უნდა იცოდეს.

გალობანი გიორგისნი
(იამბიკონნი)

გალობაი I

შენ, მეუფეო, რაჟამს გამოაბრწყინვე
მთიები დღისაი მოწამეთა მთავარი,
მით აღამაღლე მზეეი ეკლესიისაი,
დაჰხსენ საცთური ბოროტი კერპ-მსახურთაი
და განანათლენ დაბადებულნი შენნი.

ქრისტეის მხედარო, ღირსად საგალობელო,
რაჯამს ჯუარს ეცვი, ღუაწლითა შენით მის თანა,
უბიწოი წმიდაი გუამი შენი განათლდა
ვითარცა ოქროი ბრწყინვალეი ბრძმედსა შინა,
და განახლდა სიჭაბუკე შენი, მხნეო!

არად შეჰრაცხე სიმძაფრეი სატანჯველთაი,
არცა შეძრწუნდი შიშსა სუკუდილისასა,
არამედ ღმერთსა მხოლოს შესწირენ ხორცნი,
და უკვდავებაი სიბრძნით შენ დაუმკვიდრე
ქმნულ-კეთილობასა შენსა, ახოვანო!

ღმერთსა სამებით ცნობილსა შესწირენი
მსხვერპლად ცხოველად სულნი და ხორცნი შენნი,
მხნეო გიორგი. და გონებაიცა შენი
მისა, რომელმან მოგცა ძლევაი ღუაწლთაი მათ
და მოგანიჭა შენ გვირგვინი ძლევისაი.

გალობაი II

შუენიერებაი ბრწყინვალეი სიკეთისაი,
სიმდიდრითა იგი საფასეთა მათ შენთაი,
ყუავილი იგი სიჭაბუკის შენისაი, -
მხნეო გიორგი! - დააწინდე მოკუდავი -
უკუდავებასა, და ცხოველ ხარ შენ ცათა!

გესმოდა შენ ხმაი უფლისაი, სანატრელო:
"ვინაითგან შეურაცხ ყავ ქმნულ-კეთილობაი,
მე განვაახლო სიჭაბუკე კულავ შენი
და მე უხრწნელად დაგიცვა შენ ზეცასა,
ნაშობ ნათლისა გეწოდოს შენ, გიორგი!"

ხმა ჰყავ შენ ქრისტეის მიმართ, ჰოი მოწამეო,
გიორგი: "კმა არს აწ ჩემდა სიტკბოებაი
სიყუარულისა შენისაი, შემირაცხავს
მე სიმდიდრეი სოფლისაი, ზღვევად მას ზედა,
რათა შენ მხოლოი მარგალიტი მოგისყიდო!"

აწ იხილა რაი უხილავმან ღირსებით
წადიერებაი სიჭაბუკის შენისაი
და სიყუარული სრულებისა შენისაი
უცვალებელად შეგიწყნარა, გიორგი,
აფრენით ზეცად ნათელმან სამებისამან.

გალობაი III

რაჟამს იხილენ, მოღვაწეო გიორგი,
მეფენი თაყუანებად კერპთა უსულთა,
ხმა ჰყავ შენ მათდა მიმართ: "ღმერთნი მტყუვარნი,
რომელთ ცაი და ქვეყანაი არა დაჰბადეს!"
წარწყმდენ იგინი დიდებითა ღმრთისაითა.

ნათელსა ბრწყინვალესა, საჭურველითა,
მხედრობითა (- - -) ცხორებისაითა
აღჰხედ შენ ეტლთა მათ ზედა ცეცხლისათა, -
წამებისა, - გიორგი! - აოტენ მტერნი,
და მოიქეც შენ ძლევით გვირგვინოსანი.

ღუაწლითა რჩეულითა (- - - - -)
რქათა მათ ზედა მეფეთა მძვინვარეთა,
მოინადირე ლომი კლვად შენ, გიორგი,
და დაშრიტე მძვინვარედ აღძრვაი მუნ მათი
ბოროტი, ვითარცა აღძრვაი ვეშაპისაი.

ღრუბლისა მის წილ ნათლისა - გფარვიდა შენ
ეკლესიაი, სვეტისა მის წილ ცეცხლისა -
შენ ჯუარი წმიდაი გიძღოდა, რომელიცა
მიიღე სიმხნით, მხნეო, და მიჰრბიოდე
სასუფეველად, ვითარ ირემი წყაროდ.

გალობაი IV

იქცეოდე შენ მთათა სიონისათა
ვითარ ირემი მოსურნედ წყაროდ მიმართ,
(- - - - -) მოიწყალ ისრითა მით
ჯუარისაითა (- - -) და აღავსე
წყურვილიშენი სიყუარულითა მისითა.

სამსჯავროსა მას მეფეთა მრისხანეთა,
რომელნი ძვინვით იზრახებდეს შენ ზედა,
ხმა ჰყავ, ვითარცა ლომმან ხმა ჰყოს გულ-ქველად,
და შეჰმუსრენი კერპნი იგი მცბიერნი,
და სივლტოლა ჰყვეს ყოველთა სოფლად მათდა.

მდგომარე იყავ ცეცხლსა მას აღგზებულსა
(- - - - -) მეფეთაცა ხილვასა.
და დაუკვირდა მათ ხმაი შენი, გიორგი:
"ვერ ღირს არს ვნებაი ესე ამის ჟამისაი
მერმისა მარად მის თანა დიდებასა."

გულსმოდგინებით მოწრფედ მოჰრბიოდე
კუალსა მას მწყემსთ-მთავრისასა, ახოვანო,
და იგი წარგიძღუა შენ სასუფეველსა -
სულთა ცხოვრებისასა მას სიხარულსა,
სამყოფელსა მას მამისა მისისასა.

გალობაი V

შეიმოსე წყალთაგან ნათლის-ღებითა - ქრისტე,
მხნეო გიორგი! ხოლო ჯუარცუმასა
სისხლითა წამებისაითა ეზიარე!
მისთვის სასუფეველსა მას წარუვალსა
მკვიდრ ხარ აწ, ახოვანო, ღუაწლისა მძლეო!

ძელსა დამოეკიდე მსგავსად მაცხოვრისა,
მხნეო გიორგი, და ლოდი გაქუნდა
საპყრობილედ გუამსა შენსა! ამისთვისცა
აღდგომილი საფლავით ტკბილი იესუ
განცხადებულად თუალით შენით იხილეი!

მახვილსა მოუდრიკე თავი საწამებელად
მისთვის, რომელმან მოიდრიკა თავი
ვნებასა ჯუარსა ზედა, და აწ მის მიერ
განგეხუნეს ზესკნელისა კარნი ბჭეთანი
და მხედარი - ცათა სარბიელს მიეწიე.

ქარლწულის დედოფლისა, მაღლის დედისა ღმრთისა
მისა მიმართ შენ შესწირე ძღუენი
მართლად-აღსარებისაი ჰოი ახოვანო!
სიმდიდრეი იგი ნიჭთაი ძისა მისისაი
მიიღე და განუყავ მაქებელთა შენთა.

გალობაი VI

შენ მოწამეო, ცეცხლსა ზედა მგზნებარესა
შინა სამი დღე იქცეოდე (- - -)
გიხილეს რაი მეფეთა მძლავრთა, ვითარცა
სიძე რაი მდგომარეი ტაძარსა შინა,
ბრწყინევდ გამომავალი ეზოით, სანატრელო!

პირველ განჰმზადეს შენთვის ურმისა თუალი
იგი საზარელ, და მას შინა დაჭრილი
მახვილის მიერ უხრწნელებით იპოე,
ვითარცა ოქროი ბრწყინვალეი ბრძმედსა შინა
განსაცდელთასა, მოწამეო გიორგი!

ჰოი ახოვანო, მხნეო მარტვილთა შორის,
რაჟამს განხურდეს შენთვის ცანდალნი იგი
სპილენძისანი, საზარელნი ხილვითა,
ფერხთა შესხმადა თავს ისხენ შენ, გიორგი,
და მით ვეშაპი მოჰკალ, მკბენარი ბრჭალთაი.

სამგზის ნეტარო, მსახურო სამებისაო,
რომლის წინაშე სდგა კადნიერად, მხნეო,
აწ ქებაი შენი ბრწყინავს ეკლესიათა
და მორწმუნენი მეოხად აღგიარებთ,
მიხსენ ჭირითგან აწ მგალობელნი შენნი.

გალობაი VII

"მრავალ არს ჭირი მართლისაი!" - ხმა ჰყო მხნემან
სატანჯველთა მათ სიმძაფრესა მას შინა: -
"ხოლო ჰმატნ ვნებაი ქრისტეისი - შრომასა ჩუენსა!
რა ღმერთი ღმერთთაი ჯუარს ეცუა ჩუენ კაცთათვის,
რაი არს სიკვდილი კაცისა ღმერთისათვის.
ყოვლნი საქმენი - უფალსა აკურთხევდით!"

ღაღად ყო მხნემან გიორგი მხსნელის მიმართ:
"ვინაი გიხილე უფალი დიდებისაი,
არ მოვიწყინო შედგომაი გზატა შენთაი,
აწ სულსა ჩემსა დავსდებ მე შენთვის, მხსნელო,
და შენთანა ჯუარს ვეცუმი (- - - - -)
ყოვლნი საქმენი - უფალსა აკურთხევდით!"

ჰრქუა მხსნელმან თვისსა საყუარელსა მოწამეს
გიორგის ღუაწლსა შინა: "შენ აღმიარებ
წინაშე კაცთა, ხოლო მე შენ გადიდო
წინაშე მამი ჩემისა ზეცატაისა,
და აწ მიიღე გვირგვინი და ღაღადებდ:
ყოვლნი საქმენი - უფალსა აკურთხევდით!"

მიუგო მხსნელმან გიორგი ახოვანსა:
"შენ ხარ მტავარი მოწამეტაი, მოდასე
და მძნობარეცა ქერობინთა მათ თანა,
და აწ მიიღე ჩემგან გვირგვინი, მსგავსი
შუენებისა მის შენისაი და ღაღადებდ:
ყოვლნი საქმენი - უფალსა აკურთხევდით!"

გალობაი VIII

უზესთაეს არს ბუნებაი კაცთასა
ძალი საღმრთოთა სასწაულთაი, გიორგი!
რაჟამს უწოდე მკუდარსა დავიწყებულსა,
ძუალთა განმხმელთა, მყის შეიმოსრნა ხორცნი,
შეერთებულმან ძალი მიიღო სლვისაი.

შენ, მოწამეო, ხმა ჰყავ კერპთა მათ მიმართ
უხმოითა ხმითა და რისხვით ეტყოდე მათ:
"წარმართთა კერპნო, დარ იკადრებთ ღმერთებად
სახელის-დებად, აწ ვინაითგან აქა არს
მოწამეი ღმრთისაი, რომელ არს მხნეი მხედარი!"

ბრძანა მეფემან და რისხვით გეტყოდა შენ:
"რაი არს სახელი შენი, რომელი ესოდენ
იკადრე ღმერთთა და ჩუენთაცა წინაშე!"
არქუ მას: "სახელი ჩემი - ქრისტეანობაი,
ხოლო კაცთაგან - გიორგი მეწოდების".

რაჟამს განიპყრენ ხელნი ჯუარისა სახედ
ლოცვასა შინა, მიიღე სული წმიდაი,
და მოუდრიკე მახვილსა თავი შენი,
და შეჰვედრე უმანკოი სული უფალსა,
რომელმან მკვიდრ გყო შენ ზეცასა, გიორგი!

გრიგოლ ხანძთელი (759-861 წწ.

VIII- IX საუკუნეების საეკლესიო მოღვაწე, სასულიერო მწერალი, საქართველოს ეკლესიის წმინდანი, ხსენების დღე 5 ოქტომბერი,ტაო-კლარჯეთის სამონასტრო კოლონიზაციის ფუძემდებელი.

გრიგოლ ხანძთელი ეკუთვნოდა ქართლის უმაღლეს ფეოდალურ არისტოკრატიას. იგი იყო ნერსე II ქართლის ერისმთავრისცოლის ძმისწული და როგორც თავისი მამიდის, შვილობილი, ნერსეს ოჯახში აღიზარდა. გრიგოლი ბავშვობიდანვე გამოირჩეოდაგანსაცვიფრებელი სწავლისმოყვარეობითა და გულმოდგინებით, აგრეთვე სულიერი თვისებებით _ თავმდაბლობით, სიდინჯით,მოკრძალებული ქცევით, რითიც ძალზე განსხვავდებოდა თანატოლებისაგან.
გრიგოლმა ბრწყინვალე განათლება მიიღო, დაეუფლა მრავალ ენას, განსწავლული იყო საერო და სასულიერო ცოდნით.
ჯერ კიდევ ახალგაზრდა გრიგოლი მღვდლად აკურთხეს, შემდეგ კი მისმა აღმზრდელებმა მისი ეპისკოპოსად კურთხევაცმოიწადინეს. გრიგოლმა თავი აარიდა ეპისკოპოსობის პატივს, ფარულად დატოვა ქართლი და საქართველოს უკიდურესადსამრეთ-დასავლეთ ნაწილში, კლარჯეთში ჩავიდა. მას თან ახლდა სამი თანამოაზრე: თეოდორე, ქრისტეფორე და გრიგოლისდეიდაშვილი საბა (შემდეგში იშხანის ეპისკოპოსი). აქ ისინი ოპიზის მონასტრის ძმობას შეუერთდნენ.
ეს იყო ეპოქა, როდესაც ბერმონაზვნური იდეალებისაკენ სწრაფვა საზოგადოების კულტურულ იერსახეს განსაზღვრავდა.ამიტომ სულიერ- ინტელექტუალურ ცხოვრებას მოწადინებული მრავალი ადამიანი, განსაკუთრებით წარჩინებული წრისწარმომადგენელები, ტოვებენ სამოქალაქო ცხოვრებას და სამონასტრო სავანეებში, მათ შორის საქართველოს ფარგლებს გარეთ,ეძიებენ თავშესაფარს. ქართლში ამ დროს არაბები ბატონობენ, VIII საუკუნიდან არაბთა ბატონობა განსაკუთრებული აგრესიულობითგამოირჩევა. ამდენად, ქართლში შექმნილი პოლიტიკური გარემო ქრისტიანული კერების გამრავლება-განვითარებისათვისუკიდურესად არახელსაყრელი იყო. ამიტომ ირჩევენ გრიგოლი და მისი თანამოაზრეები სამხრეთ-დასავლეთ საქართველოს, სადაცარაბთა ბატონობა ვერ წვდებოდა და ძლიერი იყო ბიზანტიის ზეგავლენა.
გრიგოლმა და მისმა თანამოძმეებმა ორი წელი დაჰყვეს ოპიზაში, რომელიც ამ მხარეშიიმ დროისათვის ერთადერთი მოქმედი მონასტერი ყოფილა. ორი წლის შემდეგ გრიგოლმაშეარჩია ადგილი ხანძთაში და მონასტრის შენება დაიწყო. აქ გრიგოლმა და მისმა სულიერმაძმებმა ადგილობრივი დიდებულის, ®გაბრიელ დაფანჩულის შემწეობითა და ოპიზელიმამების დახმარებით, ხანძთაში ეკლესია და სენაკები ააგეს. უკვე ხანცთის ეკლესიისმშენებლობის დროს გამოიკვეთა ბერმონაზონთა და საერო ფეოდალების თანამშრომლობისის ფორმა, რომალსაც გრიგოლის “ცხოვრებაში” “ხორციელი კეთილის და სულიერი კეთილისშეზავება” ეწოდება.
ხანძთის აგების შემდეგ გრიგოლმა კლარჯეთშივე ააგო ეკლესია-მონასტრები(შატბერდის მამათა მონასტერი, გუნათლისა და მერეს დედათა მონასტრები), დასავლეთსაქართველოში (უბის მონასტერი). მონასტრების მშენებლობისას გრიგოლი ყველგან დიდმატერიალურ დახმარებას იღებდა სამეფო კარისაგან (აშოტ I კურაპალატი და მისი ძეები,დასავლეთ საქართველოში დემეტრე მეფე).
ნელ-ნელა მრავლდებოდა გრიგოლის მონასტერში ცხოვრების მსურველთა რიცხვი,მაგრამ გრიგოლი განურჩევლად ყველას არ იღებდა – იგი ჯერ გამოცდიდა ხოლმე მასთანმისულებს და მხოლოდ რჩეულებს აძლევდა მონასტერში დამკვიდრების ნებას. გრიგოლსმკაცრი წესები ჰქონდა დადგენილი თავისი მონასტრის საკრებულოს წევრებისათვის, მისიმოწაფეები გამორჩეულნი იყვნენ თავიანთი მაღალი სულიერებით. სხვათა შორის, მისიმოწაფეები იყვნენ აწყურის ეპისკოპოსი ეფრემი და ქართლის კათალიკოსი არსენი, სამცხელიდიდებულის, მირიანის ვაჟი. სულიერი მამის მიბაძვით, გრიგოლის მოწაფეებიც აგებდნენ დაანახლებდნენ მონასტრებს. გრიგოლის მოწაფეების დაარსებული / აღდგენილია იშხნისკათედრალი, ბარეთელთას, წყაროსთავის, ნეძვის, კვირიკეთის და სხვ. მონასტრები.სამონასტრო კერების გამრავლებას თან სდევდა ქრისტიანული ხუროთმოძღვრებისგანვითარება, მთარგმნელობითი საქმიანობის გაძლიერება, ხელნაწერთა შექმნა-გამრავლება, სამონასტრო სკოლების ჩამოყალიბება,გარე სამყაროსთან კულტურული კონტაქტების გაცხოველება, რამაც, საბოლოო ჯამში, სამხრეთ-დასავლეთ საქართველოქრისტიანული კულტურის ყველაზე დაწინაურებულ მხარედ აქცია. გრიგოლის თაოსნობით დაარსებულ მონასტრებში ჩამოყალიბდაგანსაკუთრებული მწიგნობრული ტრადიციები, რომელიც ტაო-კლარჯეთის სალიტერატურო სკოლის სახელით არის ცნობილი.
განსაკუთრებული პირადი დამსახურებების გამო IX საუკუნის 30-იან წლებში გრიგოლი კლარჯეთის უდაბნოს მონასტრებისარქიმანდრიტად დაადგინეს. ამ წოდებას იგი სიკვდილამდე ატარებდა.
გრიგოლი უდიდესი ავტორიტეტით სარგებლობდა თანამედროვეთა შორის. მის ნებას უსიტყვოდ ემორჩილებოდნენ არა მარტომისი მოწაფეები, არამედ უმაღლესი ხელისუფლების წარმომადგენლებიც. ასე მაგალითად, IX საუკუნის 50-იან წლებში, ჯავახეთისსაეკლესიო კრების დროს, რომელიც მოწვეული იყო ქართლის კათალიკოსის, არსენის არჩევის კანონიერების განსახილველად,გრიგოლის მხარდაჭერის გამო, არსენის მოწინააღმდეგეებმა უკან დაიხიეს და იგი კათალიკოსად დარჩა. გრიგოლის ნებას წინ ვერაღუდგა ვერც აშოტ კურაპალატი, რომელიც იძულებული გახდა, სამუდამოდ გამოთხოვებოდა საყვარელ ქალს.
გრიგოლს საგანგებოდ უზრუნია იმაზეც, რომ თავისი მონასტრებისათვის შეემუშავებინა სამონასტრო წეს-განგება – ტიპიკონი.მისი ბიოგრაფის, გიორგი მერჩულეს სიტყვებით, ამ მიზნით გრიგოლი თავად გაემართა ბიზანტიაში ერთ მოწაფესა და თავისდეიდაშვილთან, საბა მონაზონთან ერთად. მან მოვლო კონსტანტინოპოლი და ბიზანტიის სხვა წმინდა ადგილები, გაეცნო სხვადასხვაწეს-განგებებს; გარდა ამისა, გრიგოლმა საგანგებოდ ჩამოატანინა ერთ თავის მეგობარს იერუსალიმიდან წმ. საბა განწმენდილის მონასტრის (ისრაელი) ტიპიკონი, რათა გასცნობოდა მის ტექსტს. გიორგი მერჩულეს თქმით, მხოლოდ ამის შემდეგ შეიმუშავა თავისისამონასტრო წეს-განგება - `სიბრძნით განსაზღვრებული და მეცნიერებით განბრწყინვებული და ყოველთაგან წმიდათა ადგილთაგამორჩევით შეკრებული, ვითარცა საფასÀ დაულევნებლთა კეთილთაÁ~.
ტრადიციულად, ითვლება, რომ გრიგოლმა თავისი წესდება შეიმუშავა საბაწმინდის მონასტრის საფუძველზე და რომ,სავარაუდოდ, გრიგოლის წესდება უნდა გავრცელებულიყო ტაო-კლარჯეთის სხვა მონასტრებშიც (კ. კეკელიძე). სხვა მოსაზრებით,გრიგოლის მიერ დამკვიდრებულ საეკლესიო განგებაში უნდა იგულისხმებოდეს იერუსალიმური ლექციონარი – ერთ-ერთი უძველესიქართულენოვანი ლიტურგიკული წიგნი (ე.ჭელიძე).
გრიგოლ ხანძთელი, გიორგი მერჩულის თქმით, სასულიერო მწერალი და მწიგნობარი ყოფილა. `გრიგოლის ცხოვრებისმიხედვით, ხანძთის მონასტერში ინახებოდა ჰიმნოგრაფიული კრებული – საწელიწდო იადგარი (ლიტურგიკული კრებული მთელიწლისათვის): აწ არს ხანძთას ხელითა მისითა დაწერილი სულისა მიერ წმიდისა საწელიწდო იადგარი, რომლისა სიტყუანი ფრიადკეთილ არიან- ვკითხულობთ გიორგი მერჩულიას თხზულებაში.
გარდაიცვალა მამა გრიგოლი 861 წელს, 102 წლის ასაკში, ხანძის მონასტერში, თავისი მოწაფეების გარემოცვაში.
გრიგოლის ცხოვრება აღწერილი აქვს გიორგი მერჩულეს (ზედწოდება მომდინარეობს სიტყვიდან `რჩული / `სჯული, რაცგვაფიქრებინებს, რომ გიორგი სჯულისმეცნიერი უნდა ყოფილიყო (პ. ინგოროყვა). თხზულების აღნიშნული თხზულება, რომლისსათაურია `შრომაი და მოღუაწებაი ღირსად ცხორებისაÁ წმიდისა და ნეტარისა მამისა ჩუენისა გრიგოლისი არქიმანდრიტი საანძთისადა შატბერდის აღმაშენებელისაი და მასთან მრავალთა მამათა ნეტართა, მოგვითხრობს მამა გრიგოლისა და მისი მრავალრიცხოვანიმოწაფეების სულიერ ღვაწლზე, მათ მიერ ფართოდ გაშლილ სამონასტრო მშენებლობაზე ტაო-კლარჯეთში, შავშეთში, აფხაზეთში.
`გრიგოლ ხანძთელის ცხოვრება ჩვენამდე მოღწეულია ერთადერთი ხელნაწერით, რომელიც XI-XII სს-შია გადაწერილი დადაცულია იერუსალიმში, იერუსალიმის ჯვრის მონასტრის ქართულ ხელნაწერთა კოლექციაში (ხელნაწერი იერ. 2). ამ ხელნაწერშიდაცულ გიორგი მერჩულის თხზულებას პირველად ნ. ჩუბინაშვილმა მიაკვლია იერუსალიმში ყოფნისას; შემდეგ, 1902 წელს კი ნ. მარმა,რომელმაც მოამზადა გიორგი მერჩულის თხზულების პირველი სამეცნიერო გამოცემა.
თხზულების ტექსტიდან ჩანს, რომ გიორგი მერჩულეც ხანძთაში მოღვაწე ბერი ყოფილა. საყურადღებოა გიორგის მუშაობისმეთოდი, რომელსაც იგი თავადვე გვაცნობს თხზულების დასაწყისში. მისი სიტყვებით, ცნობები გრიგოლის შესახებ მას შეუკრებიაგრიგოლის მოწაფეთაგან და მოწაფეთა მოწაფეთაგან – აქედან ჩანს, რომ გიორგი მხოლოდ სანდო წყაროებს იყენებდა მუშაობისას დარომ მისი თხზულება უტყუარ ცნობებს გვაწვდის გრიგოლისა და, ზოგადად, ამ პერიოდის სამხრეთ-დასავლეთ საქართველოსისტორიის სხვადასხვა საკითხის საკვლევად.
.`გრიგოლის ცხორების~ ტექსტის ბოლოს მოთავსებულია ანდერძი, სადაც ვკითხულობთ: `ხოლო ხანძთისა წინამძღურისა და დაიოვანე ძმისა მისისა და წიგნისა ამის აღმწერელისა გიორგი მერჩულისა _ სამთავე ამათ ერთად გულსმოდგინებითა დაიწერა ხანძთასშინა ნეტარისა გრიგოლის ცხორებაი ესე. აღნიშნული ანდერძის ტექსტზე დაყრდნობით, ტრადიციულად, ითვლებოდა, რომ ანდერძიეკუთვნის გიორგი მერჩულეს და რომ მას (გიორგი მერჩულეს) თავისი თხზულება დაწერილი ჰქონია 951 წელს, თეოდორე ხანძთისწინამძღვრისა და მისი ძმის, იოვანეს დავალებითა და ხელშეწყობით (კ. კეკელიძე, ივ. ჯავახიშვილი).
სხვაგვარი გააზრებით, მოყვანილი ანდერძი უნდა ეკუთვნოდეს არა ავტორს, არამედ `ცხორების~ ტექსტის შემცველი, ჩვენთვისცნობილი ერთადერთი ნუსხის გადამწერს, რომელსაც 951 წელს, უბრალოდ, გადაუწერია გიორგი მერჩულის თხზულება. ეს გადაწერამომხდარა თავად გიორგი მერჩულის, აგრეთვე ხანძთის წინამძღვრისა და მისი ძმის, იოვანეს ხელშეწყობითა და დავალებით. რავშეეხება თავად თხზულების შექმნას, ამას ადგილი უნდა ჰქონოდა X საუკუნის 30-იან წლებში (ც. კახაბრიშვილი).
ცნობილია, რომ გიორგი მერჩულეს თხზულება გარკვეული ხნის შემდეგ განავრცეს და მასში სასწაულები ჩართეს, რაც,თხზულების ტექსტის თანახმად, მომხდარა ბაგრატ ერისთავთ-ერისთვის, დიდი ადარნერსე კურაპალატის ძის ინიციატივით.ინტერპოლატორ ბაგრატ ერისთავთ-ერისთავად მიიჩნეოდა ადანერსე III-ის ძე, ბაგრატ IV ერისთავთ-ერისთავი (კ. კეკელიძე, ივ.ჯავახიშვილი, პ. ინგოროყვა; ინტერპოლაციას კი ათარიღებდნენ 958-966 წწ-ით (კ. კეკელიძე, ივ. ჯავახიშვილი), აგრეთვე 961-966 წწ-ით (პ.ინგოროყვა).
ბოლო დროს გამოთქმული მოსაზრების თანახმად, ინტერპოლატორი უნდა ყოფილიყო ქართველთა მეფე ბაგრატ I (937-945),ქართველთა მეფის, ადარნასე II კურაპალატის (899-923) ძე. ინტერპოლაციას კი ადგილი უნდა ჰქონოდა X საუკუნის 40-იან წლებში (ც.კახაბრიშვილი).