პრესა.გე-ს მკითხველს ვულოცავთ გოორგობის დღესასწაულს. დღეს უპრიანი იქნებოდა ჩვენი მკითველისთვის შეგვეხსენებინა ერთ-ერთი უბრწყინვალესი ნაწარმოები ძველი ქართული ლიტერატურიდან, რომელიც წმინდა გიორგისადმია მიძღვნილი.
ძველად ყოველი დღესასწაულისთვის არსებობდა "საწელიწდო იადგარი", რომელიც გახლდათ კრებული ჰიმნებისა და საგალობლებისა. საქართველოს ერთ-ერთმა უდიდესმა მოღვაწემ, გრიგოლ ხანძთელმა შეადგინა პირველი ვრცელი "საწელიწდო იადგარი". "აწ არს ხანძთას ხელითა მისითა დაწერილი სულისა მიერ წმიდისა საწელიწდო იადგარი, რომლისა სიტყუანი ფრიად კეთილ არიან” - წერს გრიგოლ ხანძთელის ცხოვრების აღმწერი გიორგი მერჩულე (ხანძთის შესანიშნავი ტაძარი წმინდა გიორგის სახელობაზე ააშენა დიდმა გრიგოლ ხანძთელმა. ახლა შველას ითხოვს ჩვენი დიდების გუმბათჩამოქცეული ძეგლი). მანამდე არსებობდა მოკლე იადგარი.
"საწელიწდო იადგარში" წმინდა გიორგისადმი არა ერთი გალობაა მიძღვნილი, მათ შორის რამდენიმე ქართველი ავტორისაა, ზოგი კი ნათარგმნი. გალობათა შორის არის თვითონ გრიგოლ ხანძთელის მიერ დაწერილიც. პავლე ინგოროყვას თქმით: "გრიგოლ ხანძთელის ეს პოემა ნამდვილ პოეტურ შედევრს წარმოადგენს. ცოტაა ძველ-ქართულ ჰიმნოგრაფიულ პოეზიაში, და არა მარტო ქართულში, არამედ საერთოდ საშუალო საუკუნეთა ბიზანტიურსა და აგრეთვე დასავლურს ჰიმნოგრაფიულ პოეზიაში ისეთი ძეგლები, რომლის დაყენება შეიძლებოდეს გრიგოლ ხანძთელის ამ პოემის გვერდით."
მართლაც, ყველა დარწმუნდება, რომ გრიგოლ ხანძთელის "გალობანი გიორგისნი" არის უბრწყინვალესი ნიმუში ქართული პოეზიისა. ჭეშმარიტი სიტყვის ოსტატობა, შესანიშნავი პოეტური შედარებები, ბრწყინვალე დიალოგები...
ჩვენს მკითხველს ხშირად შევახსენებთ ჩვენი პოეზიის მივიწყებულ მარგალიტებს, რომელთა შესახებაც არა მხოლოდ ფილოლოგებმა, არამედ მთელმა ქართულმა საზოგადოებამ უნდა იცოდეს.
გალობანი გიორგისნი
(იამბიკონნი)
გალობაი I
შენ, მეუფეო, რაჟამს გამოაბრწყინვე
მთიები დღისაი მოწამეთა მთავარი,
მით აღამაღლე მზეეი ეკლესიისაი,
დაჰხსენ საცთური ბოროტი კერპ-მსახურთაი
და განანათლენ დაბადებულნი შენნი.
ქრისტეის მხედარო, ღირსად საგალობელო,
რაჯამს ჯუარს ეცვი, ღუაწლითა შენით მის თანა,
უბიწოი წმიდაი გუამი შენი განათლდა
ვითარცა ოქროი ბრწყინვალეი ბრძმედსა შინა,
და განახლდა სიჭაბუკე შენი, მხნეო!
არად შეჰრაცხე სიმძაფრეი სატანჯველთაი,
არცა შეძრწუნდი შიშსა სუკუდილისასა,
არამედ ღმერთსა მხოლოს შესწირენ ხორცნი,
და უკვდავებაი სიბრძნით შენ დაუმკვიდრე
ქმნულ-კეთილობასა შენსა, ახოვანო!
ღმერთსა სამებით ცნობილსა შესწირენი
მსხვერპლად ცხოველად სულნი და ხორცნი შენნი,
მხნეო გიორგი. და გონებაიცა შენი
მისა, რომელმან მოგცა ძლევაი ღუაწლთაი მათ
და მოგანიჭა შენ გვირგვინი ძლევისაი.
გალობაი II
შუენიერებაი ბრწყინვალეი სიკეთისაი,
სიმდიდრითა იგი საფასეთა მათ შენთაი,
ყუავილი იგი სიჭაბუკის შენისაი, -
მხნეო გიორგი! - დააწინდე მოკუდავი -
უკუდავებასა, და ცხოველ ხარ შენ ცათა!
გესმოდა შენ ხმაი უფლისაი, სანატრელო:
"ვინაითგან შეურაცხ ყავ ქმნულ-კეთილობაი,
მე განვაახლო სიჭაბუკე კულავ შენი
და მე უხრწნელად დაგიცვა შენ ზეცასა,
ნაშობ ნათლისა გეწოდოს შენ, გიორგი!"
ხმა ჰყავ შენ ქრისტეის მიმართ, ჰოი მოწამეო,
გიორგი: "კმა არს აწ ჩემდა სიტკბოებაი
სიყუარულისა შენისაი, შემირაცხავს
მე სიმდიდრეი სოფლისაი, ზღვევად მას ზედა,
რათა შენ მხოლოი მარგალიტი მოგისყიდო!"
აწ იხილა რაი უხილავმან ღირსებით
წადიერებაი სიჭაბუკის შენისაი
და სიყუარული სრულებისა შენისაი
უცვალებელად შეგიწყნარა, გიორგი,
აფრენით ზეცად ნათელმან სამებისამან.
გალობაი III
რაჟამს იხილენ, მოღვაწეო გიორგი,
მეფენი თაყუანებად კერპთა უსულთა,
ხმა ჰყავ შენ მათდა მიმართ: "ღმერთნი მტყუვარნი,
რომელთ ცაი და ქვეყანაი არა დაჰბადეს!"
წარწყმდენ იგინი დიდებითა ღმრთისაითა.
ნათელსა ბრწყინვალესა, საჭურველითა,
მხედრობითა (- - -) ცხორებისაითა
აღჰხედ შენ ეტლთა მათ ზედა ცეცხლისათა, -
წამებისა, - გიორგი! - აოტენ მტერნი,
და მოიქეც შენ ძლევით გვირგვინოსანი.
ღუაწლითა რჩეულითა (- - - - -)
რქათა მათ ზედა მეფეთა მძვინვარეთა,
მოინადირე ლომი კლვად შენ, გიორგი,
და დაშრიტე მძვინვარედ აღძრვაი მუნ მათი
ბოროტი, ვითარცა აღძრვაი ვეშაპისაი.
ღრუბლისა მის წილ ნათლისა - გფარვიდა შენ
ეკლესიაი, სვეტისა მის წილ ცეცხლისა -
შენ ჯუარი წმიდაი გიძღოდა, რომელიცა
მიიღე სიმხნით, მხნეო, და მიჰრბიოდე
სასუფეველად, ვითარ ირემი წყაროდ.
გალობაი IV
იქცეოდე შენ მთათა სიონისათა
ვითარ ირემი მოსურნედ წყაროდ მიმართ,
(- - - - -) მოიწყალ ისრითა მით
ჯუარისაითა (- - -) და აღავსე
წყურვილიშენი სიყუარულითა მისითა.
სამსჯავროსა მას მეფეთა მრისხანეთა,
რომელნი ძვინვით იზრახებდეს შენ ზედა,
ხმა ჰყავ, ვითარცა ლომმან ხმა ჰყოს გულ-ქველად,
და შეჰმუსრენი კერპნი იგი მცბიერნი,
და სივლტოლა ჰყვეს ყოველთა სოფლად მათდა.
მდგომარე იყავ ცეცხლსა მას აღგზებულსა
(- - - - -) მეფეთაცა ხილვასა.
და დაუკვირდა მათ ხმაი შენი, გიორგი:
"ვერ ღირს არს ვნებაი ესე ამის ჟამისაი
მერმისა მარად მის თანა დიდებასა."
გულსმოდგინებით მოწრფედ მოჰრბიოდე
კუალსა მას მწყემსთ-მთავრისასა, ახოვანო,
და იგი წარგიძღუა შენ სასუფეველსა -
სულთა ცხოვრებისასა მას სიხარულსა,
სამყოფელსა მას მამისა მისისასა.
გალობაი V
შეიმოსე წყალთაგან ნათლის-ღებითა - ქრისტე,
მხნეო გიორგი! ხოლო ჯუარცუმასა
სისხლითა წამებისაითა ეზიარე!
მისთვის სასუფეველსა მას წარუვალსა
მკვიდრ ხარ აწ, ახოვანო, ღუაწლისა მძლეო!
ძელსა დამოეკიდე მსგავსად მაცხოვრისა,
მხნეო გიორგი, და ლოდი გაქუნდა
საპყრობილედ გუამსა შენსა! ამისთვისცა
აღდგომილი საფლავით ტკბილი იესუ
განცხადებულად თუალით შენით იხილეი!
მახვილსა მოუდრიკე თავი საწამებელად
მისთვის, რომელმან მოიდრიკა თავი
ვნებასა ჯუარსა ზედა, და აწ მის მიერ
განგეხუნეს ზესკნელისა კარნი ბჭეთანი
და მხედარი - ცათა სარბიელს მიეწიე.
ქარლწულის დედოფლისა, მაღლის დედისა ღმრთისა
მისა მიმართ შენ შესწირე ძღუენი
მართლად-აღსარებისაი ჰოი ახოვანო!
სიმდიდრეი იგი ნიჭთაი ძისა მისისაი
მიიღე და განუყავ მაქებელთა შენთა.
გალობაი VI
შენ მოწამეო, ცეცხლსა ზედა მგზნებარესა
შინა სამი დღე იქცეოდე (- - -)
გიხილეს რაი მეფეთა მძლავრთა, ვითარცა
სიძე რაი მდგომარეი ტაძარსა შინა,
ბრწყინევდ გამომავალი ეზოით, სანატრელო!
პირველ განჰმზადეს შენთვის ურმისა თუალი
იგი საზარელ, და მას შინა დაჭრილი
მახვილის მიერ უხრწნელებით იპოე,
ვითარცა ოქროი ბრწყინვალეი ბრძმედსა შინა
განსაცდელთასა, მოწამეო გიორგი!
ჰოი ახოვანო, მხნეო მარტვილთა შორის,
რაჟამს განხურდეს შენთვის ცანდალნი იგი
სპილენძისანი, საზარელნი ხილვითა,
ფერხთა შესხმადა თავს ისხენ შენ, გიორგი,
და მით ვეშაპი მოჰკალ, მკბენარი ბრჭალთაი.
სამგზის ნეტარო, მსახურო სამებისაო,
რომლის წინაშე სდგა კადნიერად, მხნეო,
აწ ქებაი შენი ბრწყინავს ეკლესიათა
და მორწმუნენი მეოხად აღგიარებთ,
მიხსენ ჭირითგან აწ მგალობელნი შენნი.
გალობაი VII
"მრავალ არს ჭირი მართლისაი!" - ხმა ჰყო მხნემან
სატანჯველთა მათ სიმძაფრესა მას შინა: -
"ხოლო ჰმატნ ვნებაი ქრისტეისი - შრომასა ჩუენსა!
რა ღმერთი ღმერთთაი ჯუარს ეცუა ჩუენ კაცთათვის,
რაი არს სიკვდილი კაცისა ღმერთისათვის.
ყოვლნი საქმენი - უფალსა აკურთხევდით!"
ღაღად ყო მხნემან გიორგი მხსნელის მიმართ:
"ვინაი გიხილე უფალი დიდებისაი,
არ მოვიწყინო შედგომაი გზატა შენთაი,
აწ სულსა ჩემსა დავსდებ მე შენთვის, მხსნელო,
და შენთანა ჯუარს ვეცუმი (- - - - -)
ყოვლნი საქმენი - უფალსა აკურთხევდით!"
ჰრქუა მხსნელმან თვისსა საყუარელსა მოწამეს
გიორგის ღუაწლსა შინა: "შენ აღმიარებ
წინაშე კაცთა, ხოლო მე შენ გადიდო
წინაშე მამი ჩემისა ზეცატაისა,
და აწ მიიღე გვირგვინი და ღაღადებდ:
ყოვლნი საქმენი - უფალსა აკურთხევდით!"
მიუგო მხსნელმან გიორგი ახოვანსა:
"შენ ხარ მტავარი მოწამეტაი, მოდასე
და მძნობარეცა ქერობინთა მათ თანა,
და აწ მიიღე ჩემგან გვირგვინი, მსგავსი
შუენებისა მის შენისაი და ღაღადებდ:
ყოვლნი საქმენი - უფალსა აკურთხევდით!"
გალობაი VIII
უზესთაეს არს ბუნებაი კაცთასა
ძალი საღმრთოთა სასწაულთაი, გიორგი!
რაჟამს უწოდე მკუდარსა დავიწყებულსა,
ძუალთა განმხმელთა, მყის შეიმოსრნა ხორცნი,
შეერთებულმან ძალი მიიღო სლვისაი.
შენ, მოწამეო, ხმა ჰყავ კერპთა მათ მიმართ
უხმოითა ხმითა და რისხვით ეტყოდე მათ:
"წარმართთა კერპნო, დარ იკადრებთ ღმერთებად
სახელის-დებად, აწ ვინაითგან აქა არს
მოწამეი ღმრთისაი, რომელ არს მხნეი მხედარი!"
ბრძანა მეფემან და რისხვით გეტყოდა შენ:
"რაი არს სახელი შენი, რომელი ესოდენ
იკადრე ღმერთთა და ჩუენთაცა წინაშე!"
არქუ მას: "სახელი ჩემი - ქრისტეანობაი,
ხოლო კაცთაგან - გიორგი მეწოდების".
რაჟამს განიპყრენ ხელნი ჯუარისა სახედ
ლოცვასა შინა, მიიღე სული წმიდაი,
და მოუდრიკე მახვილსა თავი შენი,
და შეჰვედრე უმანკოი სული უფალსა,
რომელმან მკვიდრ გყო შენ ზეცასა, გიორგი!
Комментариев нет:
Отправить комментарий